Sog’lom tajovuz nima va uni nima uchun ko’rsatish kerak?

O’z his-tuyg’ularingizni namoyish eta olish juda muhim, chunki bu sizning atrofingizda sodir bo’layotgan voqealarga o’ziga xos munosabatdir. Nima uchun odamlar g’azab va tajovuzkorlikni namoyon qiladilar? Bu his-tuyg’ular bizga adolatsiz munosabatda bo’lganda yoki shaxsiy chegaralar buzilganda paydo bo’ladi. Va bu holatda reaksiyaga kirishish kerak. G’azab va g’azab tahdidni anglatadi va tashqi tomondan aks etadi. Ularning namoyon bo’lish daqiqalarida burun teshigi porlaydi, yonoqlari binafsha rangga aylanadi va mushtlar siqiladi. Shunday qilib, ongsiz darajada tana jangga tayyorlanmoqda. Hissiy tajovuz yordamida inson nafaqat o’zining shaxsiy chegaralarini himoya qila oladi, balki boshqalarni ham o’zgartiradi.

Agar siz g’azab va tajovuzkorlikni ko’rsatmasangiz nima bo’ladi?

Har bir inson g’azablanishga haqli. Ammo jamiyatimizda salbiy his-tuyg‘ular hayvonot tabiatining ko‘rinishi sifatida qaralib, ularni tiyishga harakat qilinadi. G’azab, g’azab, qat’iyatlilik, g’azab – bularning barchasi bolalikdan qoralanadi. Bizni kattalarimizga baqirmaslik, o‘yinchoq olib qo‘yilganda g‘azablanmaslik, narsalarni tashlamaslik o‘rgatiladi. Ammo bunday sharoitda xafagarchilik yo’qolmaydi. Agar u namoyon bo’lmasa, u ongsizda qoladi. Natijada, odam tajovuzni ijtimoiy jihatdan maqbulroq tarzda ifodalash yo’lini qidiradi: uni o’ziga yoqadi (avto-agressiya) yoki passiv-agressiv bo’ladi.

Psixologiyada avto-agressiya psixikaning mudofaa manevrini anglatadi, bunda odam o’ziga boshqalarga sodir bo’lishiga yo’l qo’yib bo’lmaydigan narsani qiladi. O’z-o’zini buzadigan xatti-harakatlar paydo bo’ladi: ishchanlik, ortiqcha ovqatlanish, alkogolizm, ekstremal sport. O’ziga ortiqcha talablar qo’yish ham o’ziga qarshi qaratilgan psixologik tajovuzkorlikning ko’rinishidir.

Passiv tajovuzning farqi shundaki, u hech qachon ochiq namoyon bo’lmaydi. Inson o’z his-tuyg’ularini ifoda eta olmaydi va manipulyatsiya, mas’uliyatni o’zgartirish va provokatsiyalar orqali harakat qilishni boshlaydi.

Agar siz tajovuzkorlikni o’jarlik bilan rad qilsangiz, salbiy va ijobiy his-tuyg’ularni to’liq boshdan kechirish qobiliyatini yo’qotishingiz mumkin.

Sog’lom tajovuz

Sog’lom tajovuz zo’ravonlikka olib kelmaydi. Bu o’z-o’zidan paydo bo’lmagan his-tuyg’ularingizni ifodalash, o’zingizni, printsiplaringizni va shaxsiy chegaralaringizni himoya qilishning bir usuli. Bu nafaqat g’azabning namoyon bo’lishi, balki insonga hayotiylik ham beradi. Natijalarni munosib baholagan holda, bizni martaba, shaxsiy munosabatlar va sportda muvaffaqiyatga erishishga undaydi. Sog’lom tajovuzkorlik ko’rsatmasdan, odam qarama-qarshilikka qo’shila olmaydi.

Nima qilsa bo’ladi?

G’azabni bostirish uchun har qanday urinish odamni chalg’itadi. G’azab va g’azab bilan qanday kurashish kerak? Avvalo, siz g’azabni tan olishni o’rganishingiz va g’azab va norozilik his-tuyg’ularini ifoda etish huquqiga ega ekanligingizni tushunishingiz kerak. Agar tajovuz yomon narsa bilan bog’liq bo’lsa, nima uchun bu sodir bo’layotganini bilib olishingiz kerak. G’azabingizni eshitishni o’rganish va unga nima sabab bo’lganini tushunish muhimdir. Ba’zan biz ularning sabablari haqida chalkashib ketamiz. Oddiy misol: ona bolasining oddiydek tuyulgan hazilidan jahli chiqadi va shunga ko’ra uni o’zidan chiqaradi. Bunday hollarda g’azabning sababi ko’pincha bolaning masxarasi emas, balki erning bolaga etarlicha yordam bermasligi va tarbiyada ishtirok etmasligidir. Va onaning o’zi buni har doim ham tushuna olmaydi.

G’azab darajasini aniqlash uchun mashq qiling

To’rtta asosiy tuyg’u bor: g’azab, qayg’u, qo’rquv va quvonch. Ularning har biri juda ko’p his-tuyg’ular bilan ifodalanadi. Masalan, g’azab tirnash xususiyati, g’azab, umidsizlik, g’azabdan iborat. Siz hali ham qo’yib yubora olmaydigan har qanday mojaro haqida o’ylab ko’ring. Bu menejer bilan janjal bo’lsin. Endi his-tuyg’ularingizni foizga bo’ling. Masalan, rasm quyidagicha ko’rinishi mumkin:

• 40% qo’rquv (men ishimni yo’qotishdan qo’rqaman);
• 20% quvonch (janjalda g’alaba qozonish g’alabasi);
• 30% qayg’u (chunki men hali ham ishimni o’zgartirmaganman);
• 10% g’azab (so’zlarim e’tiborga olinmagani meni g’azablantiradi).

G’azabning kichik bir qismi tashvishli bo’lishi kerak. U qayerga ketdi? Nima uchun g’azablanayotganingizni va nima uchun o’zingizning noroziligingiz bilan bog’lana olmasligingizni o’ylab ko’ring.