Idrokning asosiy xossalari
Agar biror narsa oq bo’lsa, u qorong’i tushganda ham shunday bo’lib qoladi. Mashina uzoqlashganda tashqi ko’rinishi kichikroq bo’ladi, lekin odam hali ham uning katta ekanligini tushunadi. Agar doimiylik bo’lmasa, idrok etish juda qiyin bo’lar edi. Bunday holda, atrofdagi hamma narsa doimo yangi va noma’lum bo’lib ko’rinadi. Odamlar sizni tanimay qolishi uchun shunchaki chetga o’girish kifoya. Idrok yana qanday xususiyatlarga ega?Uni maqolada ko’rib chiqamiz.
Idrokning asosiy xossalari
Idrok ko’p xususiyatlarga ega:
- Ob’ektivlik. Bu dunyoni va uning atrofidagi rasmni bir butun sifatida idrok etishingiz uchun kerak. Ob’ektivlik juda murakkab xususiyat bo’lib, uning rivojlanishi hayot davomida kuzatiladi. Aksariyat mutaxassislar, ob’ektivlikni to’liq rivojlantirish uchun bola muntazam ravishda yangi ob’ektlar bilan aloqada bo’lishi kerakligiga amin. Bunday holda, vosita mahorati jarayonda katta rol o’ynaydi.
- Butunlik. Ob’ektning ma’lum xususiyatlari to’liq aks ettirilmaganda, odam etishmayotgan ma’lumotlarni aqliy ravishda qo’shishiga ta’sir qiladi. Natijada kerakli buyum yoki ob’ektning yaxlit tasviri olinadi.
- Strukturaviylik. Bu xususiyat butunlay idrokning yaxlitligiga bog’liq. Bu ikki xususiyat, qoida tariqasida, har doim birga ko’rib chiqiladi.
- Doimiylik. Bitta ob’ektni inson hayoti davomida juda ko’p marta idrok qiladi. Bunday holda, jarayon sodir bo’lgan muhit va vaziyat farq qilishi mumkin. Agar idrokning doimiyligi bo’lmaganida, odamlar dunyo bo’ylab normal harakatlana olmas edilar.
- Aperseptsiya. Bu tushuncha aqliy faoliyatning umumiy mazmuni, barcha oldingi inson tajribasining uning narsa va hodisalarni idrok etishiga ta’sirini anglatadi.
- Ma’nolilik. Inson idroki shunday tuzilganki, u u yoki bu ob’ektga qandaydir ma’no bera oladi. Idrokni faqat o’ziga xos stimullar guruhi bilan aniqlash mumkin emas. Bunday holda, inson ongi doimo ma’lum bir vaqtda o’rganilayotgan har bir alohida holatda ma’lumot, ma’lumotlar yoki mavzuning eng yaxshi va eng mos talqinini topishga harakat qiladi.
- Faoliyat yoki selektivlik. Inson bir guruh ob’ektlarni yoki alohida ob’ektni idrok etishi mumkin, qolgan hamma narsa fon sifatida ishlaydi va ongda hech qanday tarzda aks etmaydi.
Shuni ta’kidlash kerakki, motivatsiya pertseptiv jarayonlarda muhim rol o’ynaydi. Bu insonni harakatga va o’z maqsadi sari harakat qilishga majbur qiladigan sababdir. Sabablarga inson ehtiyojlariga asoslangan ibtidoiy omillar ham, psixologik omillar ham kiradi. Motivatsiya, shuningdek, insonning qanchalik o’zini o’zi anglash va maqsadiga erishish istagiga bevosita ta’sir qiladi.
