Magnit bo’ronlar nima?

Yerda kosmik va quyosh nurlanishining xavfli ta’siridan himoya qilish uchun zarur bo’lgan magnit maydon mavjud. U biosferaning mavjudligi uchun sayyorada zarur shart-sharoitlarni ta’minlashga qodir ishonchli qalqon vazifasini bajaradi. Magnit maydonga ega bo’lmagan sayyoralar, hatto tirik organizmlar mavjudligining kichik belgilari bo’lsa ham, o’lik hisoblanadi.

Magnit bo’roni qanday hosil bo’ladi?

Quyoshda muntazam ravishda har xil turdagi faol hodisalar ro’y beradi, ular chaqnashlar, ommaviy ejeksiyonlar va zarba to’lqinlari bo’lishi mumkin. Natijada, Quyoshdan barcha yo’nalishlarda tez tarqaladigan energetik zarralar hosil bo’ladi. Ular bizning sayyoramiz tomon uchib, magnitosferaga juda ko’p miqdorda kiradilar. Zarba to’lqini va magnit maydon to’qnashganda, u tebranishni boshlaydi va bezovtalanadi. Bu jarayonni mutaxassislar magnit bo’roni deb atashgan. Bunday hodisalar tabiatan sayyoraviy bo’lib, nafaqat Yerga, balki Yerga yaqin bo’shliqqa ham ta’sir qilishi mumkin.

Bo’ron butun magnit maydonda buzilishlarni keltirib chiqaradi, bu esa o’z navbatida turli oqibatlarga olib kelishi mumkin. O’zgarishlar Yerni o’rab turgan qolgan qatlamlarda ham kuzatiladi. Energetik zarralar va oqimlarning oqimlari shakllana boshlaydi. Bundan tashqari, magnit bo’ron induktiv ta’sirga ega bo’lib, u sayyoramiz yuzasiga ta’sir qiladi va o’tkazuvchan tizimlarga ta’sir qiladi. Kuchli magnit bo’roni birinchi bo’lib elektr uzatish liniyalari yoki quvurlarga zarar etkazishi mumkin. Oxir-oqibat, hamma narsa insoniyat uchun haqiqiy falokatga aylanishi mumkin.

Magnit bo’ronining yana bir taniqli oqibati – bu aurora. Qutblardagi magnit maydon ochiq kuch chiziqlaridan iborat. Sayyoraning magnit qalqoni zarralarning Yerga kirib kelishiga to’sqinlik qiladi, ammo ular buni magnit qutblarda amalga oshirishi mumkin. Atmosferaga kirgandan so’ng, u o’z atomlari bilan o’zaro ta’sir qiladi, bu esa aurora deb ataladigan go’zal va yorqin nurning paydo bo’lishiga olib keladi.

Har yili magnit bo’ronlarining ahamiyati sezilarli darajada oshadi

Buning sababi texnik sohaning faol rivojlanishidir. Ilgari odamlar faqat auroralarni kuzatish imkoniga ega edilar. Eng yorqini 1859 yilda qayd etilgan. O’sha paytda sayyorada elektr uzatish liniyalari, sun’iy yo’ldoshlar va boshqa uskunalar unchalik ko’p emas edi, shuning uchun kuchli magnit bo’roni halokatli oqibatlarga olib kelmadi. 1989 yilda sun’iy yo’ldoshlar Yer orbitasiga chiqarildi, elektr uzatish liniyalari ancha kengaydi, quvurlar paydo bo’ldi, shuning uchun bunday tabiat hodisalari sezilarli ta’sir ko’rsatdi.

Magnit bo’ronlar nafaqat Yer texnosferasiga ta’sir qiladi. Ular atmosferaning qizib ketishiga va shunga mos ravishda bosimning o’zgarishiga olib keladi. Bu ob-havoga bog’liq deb tasniflangan odamlarning farovonligining yomonlashishiga olib kelishi mumkin. Xavf guruhiga yurak-qon tomir kasalliklari bo’lgan odamlar kiradi. Magnit maydondagi buzilishlar maydonning o’ziga nisbatan minimal bo’lishiga qaramay, ular inson tanasiga sezilarli ta’sir ko’rsatishi mumkin.

Bugungi kunda astronomlar kosmik ob-havoni va sayyoramizga bevosita yaqin joyda sodir bo’ladigan va unga bevosita ta’sir ko’rsatadigan turli hodisalarni eng aniq bashorat qilishning turli usullarini faol ravishda o’rganmoqdalar. Agar Quyosh haqida etarli ma’lumot bo’lsa, magnit bo’ronlarini bashorat qilish mumkin.