Dangasalik nimani yashiradi?

Shubhasiz, har bir kishi kamida bir marta o’zlariga qaratilgan iborani eshitgan: “Siz shunchaki dangasasiz!” Bunday bayonotlar, ayniqsa, ota-onalar va bolalarini ishlashni xohlamasliklari uchun tanbeh beradigan o’qituvchilar orasida mashhur. Yoshligimizdanoq bizni ko’proq harakat qilish va kamroq dangasa bo’lishga undaydilar, bizni bekorchilikning har qanday ko’rinishlariga qarshi kurashishga undaydi. Vaqt o’tadi va biz o’z farzandlarimiz va boshqa uy xo’jaliklari a’zolari bilan muloqot qilishda xuddi shunday munosabatdan foydalanamiz. Ammo hamma narsa shunchalik aniqmi?

Dalning izohli lug’atiga ko’ra, dangasalik mehnat qilishni istamaslik, shuningdek, bekorchilikka moyillikni anglatadi. Aytgancha, bu erda bir vaqtning o’zida ikki tomondan ko’rib chiqiladi: harakat qilishni xohlamagan holat sifatida va inson hayotda parazit bo’lganida ma’lum bir xarakterli xususiyat sifatida.

Psixologlar dangasalikni xarakter xususiyati emas, balki ijtimoiy tuzilish deb hisoblab, unga boshqacha qarashadi. Mutaxassislar bu tuyg’u shunchaki tabiatda mavjud emasligiga ishonishadi. Shuning uchun ham uni g’azab, qo’rquv, quvonch va qayg’u kabi asosiy tushunchalarga bog’lab bo’lmaydi.

Dangasalikning ildizlari

Bola dangasalikni birinchi marta ota-onasidan o’rganadi. O’z farzandlarida mehnatsevarlik va mehnatsevarlikni singdirishga urinib, kattalar yosh oila a’zolariga har qanday “men xohlamayman” yoki “irodasizlik” uchun qattiq tanbeh berishadi. O’shanda bola o’zining “parazit” ekanligini tushunadi. Ota-onalar, odatda, ularning fikricha, ular etarlicha faol bo’lmasa, o’z farzandlarini dangasa deb atashadi. Ammo agar ona va dadam bolaning sekinligi va letargiyasidan xavotirda bo’lsa, ular yorliqlarni osib qo’yishdan ko’ra, shifokor bilan maslahatlashishlari kerak.

Ko’pincha, bolalar kattalar tomonidan qo’yilgan barcha “qiziqarli” narsalarga shunchaki jalb qilinmaydi. Darhaqiqat, bola ko’pincha daftarlardagi harflarni diqqat bilan kuzatishni yoki o’qish uchun o’tirishni xohlamaydi. Biroq, katta avlod uchun bolani yomon xulq-atvorga yoki oddiy dangasalikka ishontirish ancha oson.

Yetuk va mustaqil shaxslarga aylanib, biz ota-onamizning ishini davom ettiramiz, o’z farzandlarimiz yoki turmush o’rtoqlarimiz orasida dangasalarni qidirishni boshlaymiz. Ammo ko’pincha odamga hamroh bo’ladigan doimiy apatiya “istamaslik” emas, balki kasallik, masalan, past gemoglobin darajasi yoki uzoq davom etgan depressiya bo’lishi mumkin.

Hamma narsaga dangasalik aybdormi?

Ko’pincha odamlar o’zlarini dangasalikda ayblashga odatlanib qolishadi, barcha baxtsizliklar sababini o’zlarining sustligi va hech narsa qilishni istamasligidan izlaydilar. Psixologlar ko’pincha mijozlardan bir xil shikoyatlarni eshitishadi. “Men yangi loyihani qabul qila olmayman, oldingi o’ntalikdan juda charchadim” yoki “doimiy ishlayotgan bo’lsam, sport zaliga qanday vaqt topa olaman” – bunday iboralar murabbiylar kabinetida doimo eshitiladi. Har bir monologning oxirida bir xil savol tug’iladi – “balki men dangasadirman?” Afsuski, hamma narsa ancha murakkab. O’zini burchakka haydab, to’liq charchash nuqtasiga olib keladigan odamlar o’zlarini quvnoq va kuchli his qila olmaydi. Bu erda hech qanday sozlamalar yordam bermaydi.

Qoida tariqasida, bunday mijozlarning muammolari bolalikdan boshlanadi. Ko’pgina oilalar “faqat dangasalar bo’sh yurishadi” yoki “dam olish kerak” turkumidagi munosabatlarni qo’llashadi. Bunday “qadriyatlar” bilan ulg’aygan odamlar butun kattalar hayoti davomida foydali bo’lishga harakat qiladilar, ishlaydilar va oxirgi kuchlarini siqib chiqaradilar.

Dangasalikning noto’g’ri tomoni

Ko’pincha dangasalik orqasida biz harakat qilishimizga to’sqinlik qiladigan ichki ziddiyatlarimizni yashiramiz. Agar o’ylab ko’rsangiz, ko’p odamlar o’zlariga keraksiz bo’lib tuyulgan ishlarni qilishni xohlamaydilar. Ular ikkinchi oliy ma’lumot olishga yoki yangi ish qidirishga dangasa bo’lib, jamiyat ularga yuklayotgan narsaga chuqur qarshilik ko’rsatadi.

Shaxsiy munosabatlar haqida nima deyish mumkin? Bu erda ham hamma narsa chalkash. Ba’zi sabablarga ko’ra, biz muhim mijoz bilan uchrashishga, qarindoshlarnikiga borishga yoki kasal hamkasbining loyihasini qabul qilishga dangasamiz. Ammo bu haqda o’ylab ko’rsangiz, har bir xatti-harakat uchun juda yaxshi sabablar bo’lishi mumkin. Biz yoqimsiz mijoz bilan uchrashishdan qochamiz. Biz doimo janjallashadigan qarindoshlarimiz bilan uchrashishni xohlamaymiz. Biz hamkasbning qo’shimcha mas’uliyatini o’z zimmamizga olishni istamaymiz, uzoq vaqt davomida hafta oxiri dam olishni orzu qilamiz.

Biroq, atrofdagilar tezda xulosa chiqarishadi: “Siz yana dangasa bo’ldingiz! Xo’sh, iloji boricha!” Bunday ayblovlar orqali shaxsiy manfaat olishga harakat qilayotgan manipulyatorlar ayniqsa harakat qilmoqda.

O’zingizni belgilashdan oldin, dangasaligingiz sabablarini chuqurroq izlash kerak, shuningdek, mantiqni ko’rsatish kerak: “Ha, men yana ikkita loyihani qabul qilishni xohlamayman, chunki ular ustida ishlash butun bo’sh vaqtimni oladi. ” Agar sizni dangasalik bosib ketgan bo’lsa, uni go’dakligida o’chirmang, shunchaki paydo bo’lgan tuyg’u bilan kurashishga harakat qiling.